महाराष्ट्र सरकारची राज्य पातळीवरील पिक स्पर्धा योजना (Pik Spardha - 2025) - २०२५

 महाराष्ट्र सरकारची राज्य पातळीवरील पीक स्पर्धा योजना 2025-26 (Pik Spardha 2025)

 ही शेतकऱ्यांची उत्पादकता वाढवणे, नाविन्यपूर्ण शेती पद्धतींना प्रोत्साहन देणे आणि उत्कृष्ट उत्पादनाला बक्षिसे देण्यासाठी राबवली जाणारी महत्त्वाची योजना आहे. या लेखात उद्दिष्ट, पात्रता, पिकांची यादी, अर्ज प्रक्रिया, लागणारी कागदपत्रे, बक्षिसांची रचना, सामान्य समस्या आणि त्यावर उपाय – अशी संपूर्ण माहिती सोप्या, संवादात्मक शैलीत दिली आहे.

योजना म्हणजे नेमकं काय?

राज्यस्तरीय पीक स्पर्धा 2025-26 ही अन्नधान्य, कडधान्य आणि गळीतधान्य पिकांमध्ये सर्वाधिक आणि दर्जेदार उत्पादन घेणाऱ्या शेतकऱ्यांना निवडून त्यांना सन्मानित करण्याची योजना आहे.ही स्पर्धा तालुका, जिल्हा आणि राज्य अशा तीन स्तरांवर घेतली जाते आणि प्रत्येक स्तरावर वेगवेगळी बक्षिसे दिली जातात. कृषी विभाग, महाराष्ट्र शासन ही स्पर्धा दरवर्षी जाहीर करतो आणि सविस्तर मार्गदर्शक सूचना अधिकृत संकेतस्थळावर उपलब्ध करतो.

योजनेची मुख्य उद्दिष्टे

पिकांची प्रति हेक्टर उत्पादकता वाढवणे आणि प्रगत शेतकऱ्यांचे प्रयोग, नव्या तंत्रज्ञानाचा वापर इतर शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवणे.आरोग्यदायी स्पर्धेमुळे शेतकरी सुधारित बियाणे, समतोल खत वापर, सूक्ष्म सिंचन, एकात्मिक कीडनियंत्रण अशा आधुनिक पद्धती स्वीकाराव्यात हा उद्देश आहे.जास्त उत्पादन देणाऱ्या आणि आदर्श पद्धतीने शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांना आर्थिक बक्षिसे व कौतुकपत्र देऊन प्रेरित करणे.

कोणकोणत्या पिकांसाठी स्पर्धा?

ही स्पर्धा खरीप आणि रब्बी अशा दोन्ही हंगामांमध्ये वेगवेगळ्या पिकांसाठी घेतली जाते.��खरीप हंगामातील पिके (एकूण 11)

भात

ज्वारी

बाजरी

मका

नाचणी (रागी)

तूरमूग

उडीद

सोयाबीन

भुईमूग

सूर्यफूल

रब्बी हंगामातील पिके (एकूण 5)

ज्वारी

गहू

हरभरा

करडई

जवस

जिल्हानिहाय किंवा तालुका‑निहाय काही ठिकाणी निवडलेली पिकांची सूची थोडी वेगळी असू शकते, म्हणून स्थानिक कृषी अधिकारी कार्यालयाकडून अंतिम यादी तपासणे आवश्यक आहे.

अर्ज करण्याच्या महत्त्वाच्या तारखा (2025-26)

खरीप हंगाम:

मूग व उडीद पिकांसाठी अर्जाची शेवटची तारीख: 31 जुलै 2025.

भात, ज्वारी, बाजरी, मका, नाचणी, तूर, सोयाबीन, भुईमूग व सूर्यफूल: 31 ऑगस्ट 2025.

रब्बी हंगाम:

ज्वारी, गहू, हरभरा, करडई, जवस या सर्व पिकांसाठी अर्ज करण्याची अंतिम तारीख: 31 डिसेंबर 2025.

काही वृत्तांतांमध्ये सर्व पिकांसाठी एकत्रित अंतिम मुदत 31 डिसेंबर रब्बीसाठी दिलेली दिसते, तरी खरीप पिकांसाठी वरील स्वतंत्र तारखाच लागू आहेत.

 वेळेत अर्ज न केल्यास स्पर्धेत नाव नोंदवता येत नाही, त्यामुळे तारखा खास करून कंटेंटमध्ये ठळक लिहिणे फायदेशीर ठरेल.

पात्रता अटी (Eligibility)

शेतकऱ्याच्या नावावर स्वतःची जमीन असावी आणि तो स्वतः त्या जमिनीवर शेती करत असावा.

निवडलेल्या पिकाखाली किमान 40 आर क्षेत्रावर सलग लागवड असणे बंधनकारक आहे.

एकाच शेतकऱ्याला एकापेक्षा जास्त पिकांसाठी अर्ज करता येतो, परंतु प्रत्येक पिकासाठी वेगळा अर्ज भरावा लागतो.

सर्वसाधारण गटासोबत आदिवासी गटासाठी स्वतंत्र स्पर्धा/बक्षिसे ठेवलेले असतात, त्यासाठी आवश्यक जात प्रमाणपत्र असणे गरजेचे आहे.

प्रवेश शुल्क (Entry Fee)

सर्वसाधारण गटासाठी प्रति पीक प्रवेश शुल्क अंदाजे ₹300 प्रति पीक ठेवलेले आहे.

आदिवासी गटातील शेतकऱ्यांसाठी हे शुल्क सवलतीच्या दराने सुमारे ₹150 प्रति पीक आहे.

हे शुल्क चालू वर्षाच्या मार्गदर्शक सूचनांनुसार चालानद्वारे भरावे लागते, आणि चलनाची पावती अर्जासोबत जोडणे बंधनकारक आहे.

बक्षिसांचे स्वरूप (Taluka–Jilha–Rajya Level)

राज्यस्तरीय पीक स्पर्धेत तीन स्तरांवर आकर्षक रोख बक्षिसे दिली जातात.

वरील आकडे साधारण मार्गदर्शक आहेत; काही अहवालांनुसार रक्कमेत थोडेफार बदल जिल्हानिहाय/हंगामानुसार असू शकतात, म्हणून अधिकृत GR किंवा कृषी वेबसाइटवरील नव्या तक्त्याची तपासणी करावी.

अर्ज कुठे आणि कसा करायचा?

स्पर्धेसाठीचे अर्ज प्रामुख्याने तालुका कृषी अधिकारी कार्यालयात विहित नमुन्यात सादर करायचे असतात.

विहित अर्ज प्रपत्र‑अ (Form A) कृषी कार्यालयातून किंवा कृषी विभागाच्या संकेतस्थळावर उपलब्ध असलेल्या मार्गदर्शक सूचनांमधून मिळू शकते.

काही ठिकाणी ऑनलाइन माहिती पाहून अर्ज प्रिंट काढून भरून प्रत्यक्ष कार्यालयात जमा करायचा असा पद्धतीचा अवलंब केला जातो.

अर्जासाठी लागणारी कागदपत्रे

अर्ज करताना पुढील कागदपत्रे तयार ठेवणे आवश्यक आहे.

विहित नमुन्यातील अर्ज – प्रपत्र‑अ.प्रवेश शुल्क भरल्याचे चालन/पावती.

७/१२ आणि ८‑अ उतारा (नवीन, अद्ययावत नोंद असलेला).

जात प्रमाणपत्र – फक्त आदिवासी/आरक्षित गटातील शेतकऱ्यांसाठी.

७/१२ उताऱ्यातील स्पर्धेसाठी घोषित केलेल्या क्षेत्राचा चिन्हांकित नकाशा.

बँक खात्याच्या पहिल्या पानाची प्रत – जेणेकरून बक्षिसाची रक्कम थेट खात्यात वर्ग करता येईल.

निवड प्रक्रिया कशी असते?

अर्जदार शेतकऱ्यांच्या शेतात कृषी विभागाकडून निरीक्षक किंवा तज्ज्ञांची टीम प्रत्यक्ष भेट देऊन पाहणी करते.

प्रति हेक्टर उत्पादन, पिकाचा दर्जा, तणनियंत्रण, कीड‑रोग व्यवस्थापन, जमिनीचे आरोग्य, पाणी वापर कार्यक्षमता, तसेच नावीन्यपूर्ण प्रयोग या निकषांवर गुणांकन केले जाते.

तालुकास्तरावर सर्वोच्च गुण मिळवलेले शेतकरी जिल्हा स्पर्धेसाठी आणि त्यातून निवडलेले शेतकरी राज्यस्तरीय अंतिम फेरीसाठी पाठवले जातात.

शेतकरी सहसा करतात त्या चुकाअंतिम तारखेच्या अगदी शेवटच्या दिवशी अर्ज करणे आणि कागदपत्रात त्रुटी राहणे.

७/१२, ८‑अ उताऱ्यांवर चुकीची माहिती किंवा क्षेत्राचे चुकीचे चिन्हांकन.

पिकाखाली प्रत्यक्षात 40 आर पेक्षा कमी क्षेत्र असूनही जास्त दाखविण्याचा प्रयत्न करणे, ज्यामुळे तपासणीवेळी अर्ज बाद होतो.

चालान न जोडणे किंवा प्रवेश शुल्काचा रकमेतील चुकीचा भरणा.

या समस्या कशा टाळाव्यात? (Practical Tips)

अर्ज करण्यापूर्वी ७/१२ व ८‑अ उतारे महसूल खात्यातून किंवा ऑनलाइन पोर्टलवरून ताजे काढून घ्या व क्षेत्र, नाव, गट नंबर नीट तपासा.

स्पर्धेसाठी निवडलेले क्षेत्र वास्तवात 40 आर पेक्षा जास्त असेल याची खात्री करून नंतरच नकाशात चिन्हांकित करा.

चालान भरताना पीक स्पर्धेचे नाव, वर्ष आणि पिकाचे नाव स्पष्ट लिहा; पावतीची फोटो कॉपी ठेवून मूळ प्रत अर्जासोबत जोडा.

अर्ज भरताना कृषी सहाय्यक, कृषी पर्यवेक्षक किंवा तालुका कृषी अधिकारी यांच्याकडून एकदा तपासून घ्या, जेणेकरून कोणतीही कॉलम रिकामी राहणार नाही.

स्पर्धेत जिंकण्याचे काही तांत्रिक टिप्सप्रमाणित सुधारित बियाणे, शिफारस केलेली अंतरपद्धती, वेळेवर पेरणी आणि शिफारसीप्रमाणे खत व्यवस्थापन यांची नोंद वहीत ठेवा; हे सर्व तपासणीवेळी फायदेशीर ठरते.

सूक्ष्म सिंचन, मल्चिंग, सेंद्रिय खते, पीक फेरपालट, एकात्मिक कीड व्यवस्थापन (IPM) यासारखे प्रयोग केल्यास निरीक्षकांकडून अतिरिक्त गुण मिळू शकतात.

शेत स्वच्छ, तणमुक्त आणि नाले‑पाण्याची योग्य सोय करून ठेवणे, तसेच फोटो, व्हिडिओ पुरावे ठेवणे देखील उपयुक्त ठरते.

अधिकृत माहिती कुठे मिळेल?

राज्यस्तरीय पीक स्पर्धेविषयीचे अधिकृत परिपत्रके, मार्गदर्शक सूचना आणि अर्ज नमुना कृषी विभाग, महाराष्ट्र शासन यांच्या अधिकृत संकेतस्थळावर उपलब्ध असतात.

तसेच, स्थानिक तालुका कृषी अधिकारी कार्यालय, कृषी सहाय्यक, पर्यवेक्षक यांच्याकडून ताज्या अद्ययावत सूचना, शेवटच्या तारखा आणि GR संदर्भ मिळू शकतो.

निष्कर्ष 

महाराष्ट्र सरकारची राज्यस्तरीय पीक स्पर्धा योजना 2025-26 ही उच्च उत्पादकता, उत्कृष्ट कृषी तंत्रज्ञान आणि नाविन्यपूर्ण शेती पद्धती दाखवणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी मोठी संधी आहे.

 योग्य पात्रता, वेळेत अर्ज, पूर्ण कागदपत्रे आणि वैज्ञानिक पद्धतीने शेती केल्यास तालुका, जिल्हा आणि राज्य स्तरावर रोख बक्षिसे जिंकण्याबरोबरच परिसरातील इतर शेतकऱ्यांसाठी आपण एक आदर्श कृषी मार्गदर्शक ठरू शकता.